Geweld en controle: nieuwe regels schudden de Schaarbeekse Marbotinwijk op

Na de dodelijke schietpartij op 8 november in de sociale woonwijk Marbotin, vaardigde de burgemeester van Schaarbeek een 24-uurs verbod uit op samenscholingen van meer dan vijf personen binnen een bepaalde omtrek. De kern van het plan is een verbintenis tot repressie door de politie om de drugshandel te beteugelen, maar ook de belofte van sociale en stedelijke ondersteuning om ervoor te zorgen dat de bewoners niet worden opgeofferd.

Een door verkeer en geweld geteisterde buurt

Op 8 november rond 21.20 uur klonken er schoten op de hoek van de Haechtsesteenweg in Schaarbeek. Een 25-jarige man raakte ernstig gewond en overleed in het ziekenhuis. Met deze gebeurtenis komt er een einde aan een reeks incidenten die de wijk Marbotin al enkele weken op zijn grondvesten doen schudden. Begin oktober was er al geschoten op de gevel van een gebouw, maar niemand was gewond geraakt, en er was een toename van projectielwerpen en messengevechten tussen drugsdealers en uitkijkposten. De achtergrond was een drugshandel georganiseerd rond blokken sociale woningbouw, een parallelle economie die gedijt in slecht bewaakte gebieden.

Een anti-verzamelverordening om politieoptreden te vergemakkelijken

Concreet verbiedt het door burgemeester Audrey Henry ondertekende bevel iedereen om zich in groepen van meer dan vijf te verzamelen in de openbare ruimte binnen de perimeter begrensd door de Haechtsesteenweg, de Tilleulstraat, de Joseph Wautersstraat en de Docteur Dejase-laan. Deze maatregel, die voor een hernieuwbare periode van drie maanden werd genomen, biedt de politie een onmiddellijke rechtsgrond om verdachte samenscholingen uiteen te drijven, zonder systematisch een beroep te moeten doen op waarschuwingen of verscherpte controles. Tegelijkertijd heeft de gemeente bij het Brussels Gewest een aanvraag ingediend om Marbotin op de lijst van ‘hotspots’ te plaatsen, prioritaire gebieden in de strijd tegen drugs. Op lange termijn zou dit moeten leiden tot versterkte politieoperaties en de komst van extra middelen om drugshandelnetwerken op te rollen.

Debatten over burgerlijke vrijheden en stigmatisering

Maar niet iedereen is voorstander van een samenscholingsverbod. Een aantal verenigingen en rechtenactivisten wijzen op het risico van disproportionaliteit: hoe kun je het verschil zien tussen een groep bewoners die op een bankje zitten te kletsen en een groep drugsdealers? Volgens hen creëert de ordonnantie een kader dat bevorderlijk is voor het profileren en stigmatiseren van bewoners, wier fundamentele vrijheid van vergadering in het gedrang komt. Sommigen vrezen ook dat drugsdealers naar andere buurten zullen verhuizen, zonder ooit de oorzaak van de criminaliteit aan te pakken. Tot slot blijft de maatregel tijdelijk en gericht op repressie: als er geen langetermijnstrategie wordt bepaald, kan dezelfde geweldsspiraal weer op gang komen als de maatregel afloopt.

Sociale banden aanhalen: straathoekwerkers en verbetering van de leefomgeving

Om het repressieve aspect te temperen, heeft de gemeente een sterkere aanwezigheid van maatschappelijk werkers op straat en een toename van het aantal patrouilles door vredeshandhavers aangekondigd. In de praktijk zullen deze werkers belast worden met het identificeren van risicosituaties, het praten met jongeren in de buurt en het leiden van degenen die dat willen naar integratie- of opleidingsstructuren. De Foyer schaerbeekois, die de accommodatie beheert, heeft zich ertoe verbonden de veiligheid van de leefomgeving te verbeteren: lage muurtjes in het gebouw die als projectielen zouden kunnen worden gebruikt, zijn verwijderd, de verlichting op de binnenplaats zal worden verbeterd en de bomen zullen worden gesnoeid om de zichtbaarheid te verbeteren. Op middellange termijn wordt overwogen om de ingangen van de binnenplaats af te sluiten om het aantal ongecontroleerde toegangen te verminderen.

Vooruitzichten en uitdagingen op lange termijn

Afgezien van de urgentie van de situatie is het de vraag of deze maatregelen voldoende zullen zijn om blijvende veranderingen teweeg te brengen in het Marbotin-district. De uitdaging is tweeledig: escalatie van geweld voorkomen en het sociale weefsel in stand houden. Verschillende lokale actoren benadrukken de noodzaak van parallelle investeringen in tewerkstelling, opleiding en huisvesting, om alternatieven te bieden voor drugshandel. Het Brussels Gewest en de gemeente zullen ook hun preventieplannen op elkaar moeten afstemmen, zoals de lancering van sport- en cultuurcursussen, om het buurtleven in stand te houden. Uiteindelijk zal het succes van de operatie afhangen van het evenwicht tussen dwangmaatregelen en sociaal beleid: zonder het creëren van kansen dreigt repressie alleen een pleister op een diepe wond te zijn.