In Brussel keren de Engagés de MR de rug toe en streven naar een meerderheid zonder de MR

Na 550 dagen van politieke crisis neemt de voorzitter van Les Engagés, Yvan Verougstraete, de rol van trainer op zich in een poging om een Brusselse regering te vormen buiten de MR om. Geconfronteerd met een coalitie van 43 zetels die geen meerderheid garandeert, rekent hij op akkoorden op het laatste moment en structurele hervormingen om de impasse te doorbreken.

Een aanhoudende crisis na de verkiezingen van juni 2024

Sinds de regionale verkiezingen van juni 2024 zit Brussel in een impasse. De MR-partij, die als beste uit de bus kwam, is er nooit in geslaagd om genoeg bondgenoten te vinden om een meerderheid van 45 van de 89 leden van de Brusselse assemblee te behalen. Bij gebrek aan een duidelijke coalitie zijn de regionale instellingen niet in staat om begrotingen goed te keuren of essentiële hervormingen door te voeren. Deze verlamming komt bovenop de structurele uitdagingen waarmee de hoofdstedelijke regio wordt geconfronteerd: budgettaire onevenwichten, chronische tekorten, mobiliteits- en veiligheidsbehoeften, om nog maar te zwijgen van de complexiteit van de dubbele taal- en gemeenschapsuitdaging.

In de loop der maanden hebben de Franstalige en Nederlandstalige partners een reeks vruchteloze vergaderingen gehouden. Ideologische verschillen - liberaler in de MR, socialer in de PS en Ecolo, progressiever in de DéFI - hebben de kloof vergroot. Aan Vlaamse kant was de Open VLD terughoudend om samen te werken zonder de onontkoombare aanwezigheid van de N-VA, terwijl Groen, Vooruit en CD&V graag allianties overwogen zonder de MR. Als gevolg van de aanhoudende impasse kreeg het Brussels Gewest te maken met een reeks incidenten in het dagelijks bestuur, wat het beeld opriep van een Europese hoofdstad in een impasse.

De gok van Verougstraete: zeven partijen, maar nog steeds geen meerderheid

Op donderdag besloot Yvan Verougstraete, voorzitter van Les Engagés, de rol van trainer op zich te nemen. Zijn doel is om een coalitie van zeven partijen samen te stellen die volgens zijn berekeningen een alternatief project voor de MR kan voorstellen. Aan Franstalige kant rekent hij op de PS, Ecolo en DéFI; aan Nederlandstalige kant hoopt hij Groen, Vooruit en CD&V te overtuigen. Deze theoretische alliantie zou 43 van de 89 zetels halen, twee te weinig voor de absolute meerderheidsdrempel.

Om deze achterstand in te halen, vraagt Verougstraete de steun van Open VLD en de twee onafhankelijke parlementsleden Fabian Maingain (ex-DéFI) en Soulaimane El Mokadem (ex-PTB). “Concreet: als we onze aanpak niet veranderen, zullen we geen resultaten boeken”, schrijft hij in zijn brief aan de Brusselaars. Maar de onderhandelingen beloven gevaarlijk te worden: de Open VLD, onder leiding van Frédéric De Gucht, heeft al uitgesloten om zonder de N-VA te regeren, terwijl de twee onafhankelijken wispelturig zouden kunnen zijn, afhankelijk van de onderwerpen die op tafel liggen.

Fragiliteit en bezwaren: legitimiteit en stabiliteit op het spel

Er zijn verschillende bezwaren tegen het plan van Verougstraete. Ten eerste is er de kwestie van de democratische legitimiteit: de MR, de winnende partij, wordt uitgesloten van de macht ondanks het oordeel van de stembus. Velen zullen dit als een ontkenning van de democratie zien en de uitsluiting aanvechten voor de Raad van State of het federale parlement. Ten tweede is een minderheidscoalitie die steunt op informele steun vaak onstabiel: ideologische meningsverschillen tussen milieuactivisten, socialisten en liberale centristen kunnen de kop opsteken zodra de eerste budgettaire of systeembeslissingen worden genomen.

Op de lange termijn kan deze meerderheid van 43 zetels door de minste belangrijke stemming worden uitgehold, waardoor de regering gedwongen wordt om op het laatste moment nog meer regelingen te treffen, waardoor de goedkeuring van dringende maatregelen nog meer vertraging oploopt. Tegelijkertijd zal de MR niet nalaten om spelbreker te spelen, de “democratische hold-up” aan te klagen en zijn terugkeer naar de meerderheid te eisen. Wat de Open VLD betreft, haar weigering om een pact te sluiten met de N-VA getuigt van de gevoeligheid van de Vlaamse kiezers die in andere regio’s al minderheidsregeringen hebben zien ontstaan op basis van ad hoc akkoorden in plaats van een echt gemeenschappelijk programma.

Democratische en begrotingskwesties: waarom snel handelen?

Afgezien van het politieke gemanoeuvreer staat Brussel voor een dringende taak: zijn boekhouding weer op orde krijgen. De trainer stelt zijn deelname afhankelijk van de invoering van structurele hervormingen die minstens 1 miljard euro aan besparingen of nieuwe inkomsten moeten opleveren. Er wordt onder meer gedacht aan een herziening van het toewijzingssysteem aan de lokale overheden, een rationalisering van de culturele en gemeenschapssubsidies en een optimalisering van de mobiliteitsdiensten. Als er niet snel een akkoord wordt bereikt, dreigt het tekort van de regio toe te nemen, wat een bedreiging vormt voor de investeringscapaciteit en de kwaliteit van de openbare diensten.

Daarnaast is het van essentieel belang dat er een einde komt aan de politieke verlamming als we aan de verwachtingen van de Brusselaars willen voldoen: scholen openhouden, een plan om energie-inefficiënte gebouwen te renoveren, de lokale veiligheid versterken en het openbaar vervoer verder moderniseren. “Dit is niet het moment voor politieke spelletjes”, benadrukt Verougstraete. Hij verwijst naar de “pure dwaasheid” om dezelfde fouten keer op keer te herhalen en benadrukt dat Brussel niet langer kan wachten. De druk is des te groter omdat de Europese hoofdstad zich geen langdurige regeringsleegstand kan veroorloven, anders verliest ze haar economische aantrekkingskracht en besluitvormingsduidelijkheid.

Wat zijn de vooruitzichten voor de nabije toekomst?

Verougstraete heeft aangekondigd dat hij aanstaande vrijdag en in het weekend met elk van de potentiële partners zal vergaderen. Hij blijft openstaan voor een andere leider als iemand een betere dynamiek zou voorstellen. Als deze vergaderingen mislukken, zullen de partijen andere opties moeten overwegen: ofwel terugkeren naar de MR en proberen een compromis te bereiken, ofwel volharden in de blokkades en Brussel in onzekerheid laten. Nog een mislukking zou onvermijdelijk de roep om hervorming van de manier waarop regionale regeringen worden benoemd weer aanwakkeren, of zelfs experimenten met meerderheden “à la carte” voor bepaalde belangrijke kwesties.

In de praktijk zal alles afhangen van het vermogen van de zeven partijen om het eens te worden over een duidelijk regeringsakkoord, met garanties over het begrotingstraject. De effectieve deelname van ten minste twee onafhankelijke Europarlementariërs zal een beslissende factor zijn. Als dat niet lukt, kan Brussel afstevenen op een minderheidsregering met ad-hocsteun, zoals al is gebeurd in verschillende Europese hoofdsteden waar het politieke evenwicht instabiel is. Het valt nog te bezien of deze strategie om zich los te maken van de MR uiteindelijk de impasse zal doorbreken, of dat het de institutionele crisis in Brussel alleen maar verder zal verlengen.